Geschiedenis

Van verzetskrant tot media-aandeelhouder en fonds met een missie.

De Stichting Het Parool

Stichting Democratie en Media dankt haar bestaan aan de oprichters van de verzetskrant Het Parool. Met gevaar voor eigen leven maakten en verspreidden zij deze illegale krant tijdens de Tweede Wereldoorlog (lees hier de krant in de oorlogsjaren 1940-1945). Al tijdens de bezetting besloten zij om Het Parool na de bevrijding voort te zetten als onafhankelijk dagblad. Daartoe richtten ze een aparte stichting op zonder winstoogmerk.

Na de oorlog werd de Stichting Het Parool inderdaad eigenaar en uitgever van de gelijknamige krant. De oprichters bleven er nauw bij betrokken. Journalist Frans Goedhart, die in de oorlog de verzetskrant was begonnen, werd voorzitter van de stichting. Wim van Norden, kompaan van het eerste uur, werd directeur van de uitgeverij en tevens penningmeester en secretaris van de stichting. In de jaren vijftig werd besloten de verhoudingen duidelijker te onderscheiden. Het Parool, dat zich had ontwikkeld tot een succesvolle krant, werd ondergebracht in een nv, met de stichting als enige aandeelhouder.

In 1968 ging Het Parool een fusie aan met de Volkskrant. Hiermee ontstond uitgeverij de Perscombinatie, waarvan Wim van Norden tot 1979 directeur bleef. In 1974 volgde de overname van voormalig verzetskrant Trouw. De titels opereerden redactioneel volledig onafhankelijk van elkaar, maar werkten wel samen bij het drukken en bezorgen van hun kranten. Toen de Perscombinatie in 1994 de boekenuitgeverij Meulenhoff & Co overnam, veranderde de naam in PCM Uitgevers N.V. Een jaar later, in 1995, deed PCM een geslaagd overnamebod op de Nederlandse Dagblad Unie, dat door eigenaar Reed Elsevier te koop was gezet. Daarmee werden NRC Handelsblad en het Algemeen Dagblad onderdeel van PCM. Stichting Het Parool was uitgegroeid van de eigenaar van een verzetskrant vlak na de oorlog, tot de grootaandeelhouder in de grootste uitgever van kwaliteitskranten in Nederland.

Stichting Democratie en Media

Begin 2000 kreeg PCM te kampen met structurele financiële problemen die het voortbestaan in gevaar brachten. De uitgever besloot daarom de activiteiten van het verlieslijdende dagblad Het Parool te verzelfstandigen. Deze omstreden beslissing veroorzaakte spanningen, ook binnen Stichting Het Parool. In januari 2003 verzelfstandigde Het Parool. Het Belgische mediahuis De Persgroep werd aandeelhouder van Het Parool B.V., samen met de speciaal hiervoor opgerichte Stichting Het Nieuwe Parool. Stichting Het Parool bleef aandeelhouder van PCM. Om het onderscheid tussen Stichting Het Parool en het verzelfstandigde dagblad Het Parool onder uitgeverij De Persgroep helder te houden, veranderde Stichting Het Parool haar naam in Stichting Democratie en Media (SDM).

Een jaar later, in 2004, verkochten SDM en andere aandeelhouders in totaal 52,5 procent van hun aandelen in PCM aan de Britse investeringsmaatschappij Apax. Het idee was om PCM naar de beurs te brengen en zo nieuw kapitaal aan te trekken voor benodigde investeringen. Maar dat voornemen werd nooit uitgevoerd; in maart 2007 trok Apax zich terug uit PCM. SDM nam daarop weer 90,3 procent van de aandelen in bezit. In 2008 ging PCM opnieuw in gesprek met De Persgroep over samenwerking. De uitkomst hiervan was dat De Persgroep per juli 2009 een meerderheidsbelang vergaarde in PCM. SDM behield een minderheidsbelang, dat in de loop der jaren werd teruggebracht tot 14,27 procent. SDM beschikt daarnaast over een zogenaamd prioriteitsaandeel, dat zeggenschap geeft over de onafhankelijkheid en continuïteit van de titels Trouw en de Volkskrant. Sinds maart 2019 gaat De Persgroep verder onder de naam DPG Media en is het de grootste uitgever van journalistieke media in Nederland.

In 2014 investeerde SDM in de oprichting van De Correspondent en verwierf een belang van 10%. Ook hier heeft SDM een prioriteitsaandeel, dat bijzondere zeggenschap geeft en waarmee SDM de principes achter het platform bewaakt. In 2014 kwam ook NRC Media te koop. Het Belgische Mediahuis toonde interesse, mits ook Nederlandse partners bij de overname betrokken konden worden. SDM en Vereniging Veronica sloten zich aan met een minderheidsaandeel. In 2017 en 2018 kocht Mediahuis SDM vervolgens voor 100% uit.

Doelstellingen

Bevorderen van daadkrachtige democratie en pluriforme opiniërende media

SDM handelt altijd in de geest van de oprichters van verzetskrant Het Parool. De naam Stichting Democratie en Media, die Stichting Het Parool in 2003 koos, doet recht aan de doelstelling die destijds door de oprichters voor de stichting werd geformuleerd:

1.a.
De openbare mening in Nederland en voor zover wenselijk en mogelijk ook daarbuiten te beïnvloeden in de geest van de denkbeelden, welke zijn voorgestaan in het tijdens de Duitse bezetting in Nederland verschenen illegale blad Het Parool, dat streefde naar een radicale vernieuwing van de democratie, zowel in staatkundige als in sociale en economische zin. Dit sluit enerzijds in een krachtige bestrijding van alle totalitaire verschijnselen in het maatschappelijke en politieke leven, nationaal zowel als internationaal. Anderzijds houdt zulks in het ijveren voor een daadkrachtige democratie, die op elk terrein de krachten kan ontplooien, welke nodig zijn voor het handhaven in het bijzonder van de persoonlijke vrijheid in een democratisch staatsbestel en in het algemeen de bevordering van de beschaving van het westen zoals deze is belichaamd in de democratische rechtsstaat. Het sluit voorts in het stimuleren van een voortdurende bereidheid tot verandering en vernieuwing van de democratie, overal waar de noodzaak daartoe zich voordoet; en
b.
het bevorderen van pluriforme opiniërende media in een democratisch staatsbestel.

In de praktijk verwezenlijkt SDM de eerste doelstelling door haar media-aandeelhouderschap en het verlenen van financiële steun aan instellingen, personen of organisaties in binnen- en buitenland wier werk of projecten bijdragen aan de doelstelling. Stichting Het Parool gaf al steun aan media in de vorm van een fonds, ter bevordering van democratie. SDM ging dit steeds meer doen en had hiervoor een subsidiecommissie.

Om haar rol als fonds daadkrachtiger te kunnen invullen, ging SDM in 2014 over van een bestuursmodel naar een raad-van-toezichtmodel met een directeur-bestuurder. Momenteel geeft SDM op verschillende manieren invulling aan de doelstelling, van het verlenen van grants tot het ontwikkelen van eigen initiatieven. Op de pagina Wat we doen lees je hier meer over. Op de pagina over aandeelhouderschap lees je hoe SDM haar media-aandeelhouderschap vanuit haar missie invult.

Ondersteunen en gedenken

De tweede doelstelling in de statuten luidt:

2.
De nagelaten betrekkingen te steunen van hen, die op grond van hun medewerking aan het illegale blad Het Parool ten gevolge van de Duitse bezetting van het leven zijn beroofd, alsmede steun te verlenen aan medewerkers aan het illegale blad Het Parool of aan hun betrekkingen, die wegens medewerking op enigerlei wijze zijn getroffen, een en ander ter beoordeling van de directie van de stichting.

Dit betekent dat de stichting waar nodig maatschappelijke steun verleent aan nabestaanden van de omgekomen Parool-medewerkers. De financiële lasten van deze steunverlening zijn overgenomen door de Stichting 1940-1945 die mede door de Paroolgroep werd opgericht. Een medewerker van Stichting Democratie en Media onderhoudt contacten met de nabestaanden van om het leven gekomen deelnemers uit het Paroolverzet. Ieder jaar sinds 1946 wordt op 5 februari op de Algemene Begraafplaats in Zandvoort en op de Eerebegraafplaats in Bloemendaal een herdenkingsreünie gehouden ter nagedachtenis van de gefusilleerden van het eerste Paroolproces. Lees hier meer over de jaarlijkse herdenking.